اَلسَّلامُ عَلَى عِبادِالله الصَّالِحین

و این زندگانی فانی جوانی خوشی های امروز و اینجا به افسوس بسیار فردا نیرزد...

اَلسَّلامُ عَلَى عِبادِالله الصَّالِحین

و این زندگانی فانی جوانی خوشی های امروز و اینجا به افسوس بسیار فردا نیرزد...

  • ۰
  • ۰

مقایسه رابطه علم و دین در اندیشه اسلام و اندیشه غرب

علم و ایمان؛ دوبال برای صعود یا وزنه هایی برای سقوط؟ 

«و مار (شیطان) از همه حیوانات صحرا که خداوند خدا ساخته بود هوشیارتر بود و به زن(حوا) گفت آیا خدا حقیقتاً گفته است که از همه درختان باغ نخورید، زن به مار گفت: از میوه و درختان باغ می‌خوریم، لکن از میوه درختی (سیب) که در وسط باغ است خدا گفت از آن مخورید آن را لمس مکنید مبادا بمیرید، مار به زن گفت هر آینه نخواهید مرد، بلکه خدا می‌داند در روزی که از آن بخورید چشمان شما باز شود و مانند خدا عارف نیک و بد خواهید بود.» (تورات- سفر پیدایش: ۳ : ۱-۹)

در جهان مسیحیت و غرب به واسطه برخی قسمت های تحریف شده از عهد عتیق(تورات)- آن چنان که قسمتی از آن در بالا آمده است- نگرشی به وجود آمده که علم و دین را در برابر یکدیگر قرار داده است.طبق این برداشت، میوه ممنوعه دربهشت،علم و آگاهی معرفی شده است و مار که در اینجا نماد شیطان است، حوا را به خوردن این میوه وسوسه میکند.انسان نیز اگر بخواهد عالم به نیک و بد شده و چشم آگاهی او باز شود، لاجرم باید از این میوه ممنوعه بخورد.

با کمی تامل به سادگی یکی از ریشه های دین گریزی درغرب که همانا تعارض دین با علم و پیشرفت است مشخص میشود.به این معنا که جامعه غرب سعادت و آرمان خویش را در پیشرفت تکنولوژی برای بهره وری و لذت جویی از دنیا میبیند.لازمه این امر پیشرفت در دانش و علم ابزاری میباشد. از طرفی طبق آموزه های دینی عهد عتیق دین با علم اصطکاک اساسی  دارد.لذا لازمه رسیدن به پیشرفت ابزاری صرف نظر کردن از دین و خدامحوری است.

بدون شک انسان هم نیاز به دین دارد و هم نیاز به علم.دین به مثابه ی هدف و نقشه راه است و علم ابزاری است که ما را به این هدف میرساند.

رابطه علم و ایمان در اندیشه اسلامی

در اندیشه اسلامی درست بر خلاف دیدگاه تحریف شده مسیحیت به علم و دانش بسیار اهمیت داده شده است به طوری که حدود یک چهارم آیات قرآن کریم مربوط به علم گرایی میباشد.

اولین آیات قرآن کریم که بر پیامبر نازل گشته، حکایت از این امر دارد:

"بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید* همان کس که انسان را از خون بسته‏اى خلق کرد!*

بخوان که پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است* همان کسى که بوسیله قلم تعلیم نمود* و به انسان آنچه را نمى‏دانست یاد داد!

فراتر از این خلقت انسان با علم و معرفت و اسماء الهی عجین بوده است:

"..سپس علم اسماء [علم اسرار آفرینش و نامگذارى موجودات‏] را همگى به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست مى‏گویید، اسامى اینها را به من خبر دهید"!.

اساسا در اندیشه قرآنی آنهایی که تفکر نمیکنند و باب عقل را به روی خود بسته اند، مورد مذمت قرار گرفته اند آن چنان که در انتهای بسیاری از آیات قرآن گزاره هایی هم چون «لا یعقلون» ، «لا یتفکرون»، «لا یتفقهون» و ... آمده است و از سرنوشت شوم آن ها خبر میدهد.

رابطه علم و ایمان در نگاه اندیشمندان جهان

نیاز به علم و ایمان مورد توجه بسیاری از اندیشمندان جهان بوده است؛ویل دورانت صاحب کتاب تاریخ تمدن در رابطه با سرد شدن روح جامعه غرب اینگونه میگوید:

«ضرر و خسرانی که متوجّه مدارس و دانشگاههای ماست، بیشتر، از نظریّه ی تربیتی «اسپنسر»است که تربیت را سازگار کردن انسان با محیط خود تعریف کرده است.

این تعریف، مرده و مکانیکی است و از فلسفه ی «برتری مکانیک» برخاسته است و هر ذهن و روح خلاّق از آن متنفّر است. نتیجه این شده که مدارس ما از علوم نظری و مکانیکی پر شده است، و از موضوعات ادبیّات و تاریخ و فلسفه و هنر که به قول خودشان بی فایده است خالی مانده است. . . تربیتی که فقط علمی باشد محصولش جز ابزار چیزی نیست، شخص را از زیبایی بیگانه می سازد و او را از حکمت جدا می کند. برای دنیا بهتر آن بود که اسپنسر کتابی نمی نوشت».

گرچه ویل دورانت خلا آرمانی جامعه غرب را درک کرده است، اما عقیده او برای پر کردن این خلاء ها درست نیست؛ خلاء آرمانی که جامعه غرب از آن رنج میبرد پرداختن به ادبیات و تاریخ و فلسفه و هنر نیست، بلکه خلاء آنها نوعی خلا روحانی و معنوی میباشد.

پیام رهبری؛ دعوتی برای تفکر آزاد

شاید به همین دلیل است که به تعبیر بسیاری از تحلیل گران نامه اخیر رهبری به جوانان غربی جهت دعوت کردن آن ها به تعقل بوده است.آن چنان در این نامه خطاب به جوانان غربی آمده است:

«خواسته‌ی دوم من این است که در واکنش به سیل پیشداوری‌ها و تبلیغات منفی، سعی کنید شناختی مستقیم و بی‌واسطه از این دین به دست آورید. منطق سلیم اقتضاء میکند که لااقل بدانید آنچه شما را از آن میگریزانند و میترسانند، چیست و چه ماهیّتی دارد. من اصرار نمیکنم که برداشت من یا هر تلقّی دیگری از اسلام را بپذیرید بلکه میگویم اجازه ندهید این واقعیّت پویا و اثرگذار در دنیای امروز، با اغراض و اهداف آلوده به شما شناسانده شود. اجازه ندهید ریاکارانه، تروریست‌های تحت استخدام خود را به عنوان نمایندگان اسلام به شما معرفی کنند. اسلام را از طریق منابع اصیل و مآخذ دست اوّل آن بشناسید. با اسلام از طریق قرآن و زندگی پیامبر بزرگ آن (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌و‌سلّم) آشنا شوید. من در اینجا مایلم بپرسم آیا تاکنون خود مستقیماً به قرآن مسلمانان مراجعه کرده‌اید؟ آیا تعالیم پیامبر اسلام (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) و آموزه‌های انسانی و اخلاقی او را مطالعه کرده‌اید؟ آیا تاکنون به جز رسانه‌ها، پیام اسلام را از منبع دیگری دریافت کرده‌اید؟ آیا هرگز از خود پرسیده‌اید که همین اسلام، چگونه و بر مبنای چه ارزشهایی طیّ قرون متمادی، بزرگترین تمدّن علمی و فکری جهان را پرورش داد و برترین دانشمندان و متفکّران را تربیت کرد؟»

حتی خود نظریه پردازان غربی به نیاز بشر به یک ایمانی مذهبی اعتراف میکنند؛اریک فروم میگوید:

«هیچکس نیست که نسبت به دینی نیازمند نباشد و حدودی برای جهت‌یابی و موضوعی برای دلبستگی‌ خویش نخواهد. او خود ممکن است از مجموعه‌ی معتقداتش به عنوان دین، ممتاز از عقاید غیر دینی آگاه نباشد، و ممکن است برعکس، فکر کند که هیچ دینی ندارد و معنای دلبستگی خود را به غایاتی ظاهراً غیر دینی مانند قدرت و پول یا کامیابی فقط نشانه‌ی علاقه‌ی به امور عملی و موافق مصلحت بداند. مساله بر سر این نیست که انسان دین دارد یا ندارد بلکه این است که کدام دین را دارد. مقصود این روانشناس این است که انسان بدون تقدیس و بدون پرستش نمی تواند زندگی کند.
پس چون ضرورت دارد بشر ایده و آرمان و ایمانی داشته باشد و از طرفی ایمان مذهبی تنها ایمانی است که قادر است بشر را زیر نفوذ واقعی خود قرار دهد، و از طرف دیگر انسان به حکم سرشت خویش در جستجوی چیزی است که آن را تقدیس و پرستش کند، تنها راه این است که ایمان مذهبی را تقویت کنیم»

پی نوشت ها:

1-      قرآن کریم

2-      کتاب انسان و ایمان، شهید استاد مطهری

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی