بررسی حقوق بشر در نهج البلاغه
مردم دو دسته اند؛دسته ای برادر دینی تو اند و دسته ی دیگر همنوع تو در آفرینش
فرض کنید یخچالی را از شرکتی خریداری نموده اید.حال میخواهید این وسیله را در محلی نصب کنید. سوالی که مطرح میشود این است که بهترین شخص برای نصب این یخچال چه کسی است؟ با اندکی تامل درک میشود که بهترین کس برای این کار نماینده آن شرکت مذکور میباشد.نمینده ای که علم و آگاهی لازم را جهت نصب و راه اندازی این یخچال دارد.
دیگر سوالی که مطرح میشود این است که پس از این که این یخچال در محل مورد نظر نصب شد، بهترین مرجع و منبع به منظور اطلاع از روش استفاده از آن و شناسایی ظرفیت ها و قابلیت های این یخچال چه میتواند باشد؟ پاسخ دادن به این سوال هم با اندکی تامل مشخص میشود؛ در اینجا بهترین وسیله ای که میتواند به ما کمک کند دفترچه راهنمایی است که شرکت سازنده این یخچال در نظر گرفته است. زیرا شرکت سازنده به تمامی جزئیات مراحل ساخت این وسیله تسلط دارد و کلیه نقاط ضعف و نقاط قوت این یخچال را شناسایی کرده است.
این شرکت است که قبل از ساخت این یخچال اهداف نهایی این وسیله را در نظر گرفته است. و هرچه بیشتر به نکات آمده در دفتر چه عمل شود این وسیله بازدهی بیشتری را دارد.
تحلیل مثال بالا و تعمیم آن به مبحث خلقت انسان، کلید واژه هایی چون یخچال، سازنده یخچال، شخص نماینده یخچال، دفترچه راهنما و... را با کلید واژه های خالق، انسان، رسولان و ائمه، قرآن و... نطبق میسازد.
در حقیقت تمامی اعمال ما ریشه دارد در اعتقادات و جهان بینی ما در رابطه با خدا،انسان و جهان.حال هر مکتب بسته به مبانی فکری ای که دارد قوانین،حقوق و تکالیفی را صادر میکند.
در جهان بینی اصیل اسلامی انسان موجودی تعریف شده است که استعداد این را دارد که همه جهان را مسخر خویش بکند و یا به مرحله ای دنائت و پستی برسد که از چهارپایان هم پست تر شود. اصول پنج گانه دین اسلام از منظر شیعه ،توحید،عدل،نبوت، امامت و معاد روز قیامت میباشد. اعتقاد به این اصول یعنی اینکه انسان دارای خالق عادلی است که اراده دارد به وسیله ائمه و پیامبران سعادت دنیوی و اخروی را برای آنان که مطیع امر آنها بشاند به ارمغان آورد.
دلیل بسیاری از کژفهمی ها و کج روی های بشر هم حل نشدن همین قضه بوده است. بهترین وضع کننده ی روابط و قوانین انسان با خدا،انسان با انسان و انسان با جهان و به طور خاص وضع کننده ی حقوق بشر همان خداوند خیرخواه و حکیم و خالق میباشد.
حقوق بشری که مصنوع و ساخته خود بشر باشد انسان را به هدف اصیل نمیرساند.چرا که به تعبیر خود اندیشمندان غرب از جمله ویلیام جیمس:« معلومات انسان در مقابل مجهولاتش هم چون قطره ای در مقبل دریاست» لذا انسان هیچ گاه علم کافی را در اختیار ندارد که بتواند صلاح خویش را تشخیص بدهد.
اصطلاح حقوق بشر کمتر از صدسال و بعد از انقلاب کبیر فرانسه بود که رواج پیدا کرد و در جامعه غرب بر سر زبان ها افتاد حال اینکه هزار و چهارصد سال پیش ناب ترین و اصیل ترین حقوق اساسی بشر در قرآن و نهج البلاغه و کلمات گهربار اهل بیت(ع) هویدا و آشکار بود.
در واقع حقوق بشر در نهج البلاغه هم دارای سبقت زمانی است و هم دارای جامعیت و کمال.جرج جرداق مسیحی پس از مقایسه آموزه ها و سخنان حضرت امیرالمومنین(ع) با اعلامیه حقوقی حقوق بشر اعتراف میکند که نهج البلاغه کامل تر و بهتر است.
یکی از حقوق اساسی که در اعلامیه حقوق بشر آمده ،حق برابری است.در صورتی که امیرالمونین(ع) وقتی مالک اشتر را به امارت مصر منصوب کرد آن موقع اینکه نکته را اینگونه به وی گوشزد کرد:
«مهربانی با مردم را شعار قلبت قرار بده و آنها را دوست بدار و نسبت به آنها مهربان باش.مبادا نسبت به آنها مثل حیوان درنده باشی که خوردن آنها را غنیمت بشماری؛زیرا مردم دو دسته اند:دسته ای برادر دینی تو اند و دسته ی دیگر همنوع تو در آفرینش هستند.»
آن چنان که ملاحظه میشود حضرت امیر حتی حقوق اقلیت های دینی را نیز در نظر گرفته اند آن چنان که در حادثه هتک حرمت به زن مسیحی و درآوردن خلخال از پای او حضرت فرمودند: جادارد از این حادثه مسلمانان از شدت تاسف جان دهند.
یکی دیگر از حقوق اساسی در نهج البلاغه حق حیات است. امام علی(ع) ارزش زیادی را برای حفظ جان یک انسان ولو آن انسان دشمن وی باشد، قائل بود لذا به سربازان دستور میداد که زخمیان،فراریان و سربازان بی دفاع دشمن را نکشید.همچنین حضرت دلیل سست شدن پایه های حکومت را ریختن خون به ناحق میدانستند.
از دیگر حقوق مطح دیگر که در اعلامیه حقوق بشر آمده است آزادی و دموکراسی است. بررسی آراء و نظرات حضرت علی (ع) این نکته را بع اثبات میرساند که دموکراسی ترین حکومت تاریخ بشریت، همان حکومت حدود 4 ساله حضرت امیر بوده است. آن چنان که در جریان خوارج حضرت اینگونه بیان میدارند:
«خوارج را پس از من نکشید زیرا آن که حق را جوید و به خطا رود، چون کسی نیست که با طل را خواهد و بدان رسد«یعنی معاویه و یارانش»
در زمان حیات حضرت امیر که دربین مردم جهان نه خبر از حفاظت محیط زیست و نه قائل شدن حق برای حیوانات بود حضرت در مقام پاسداری از حقوق حیوانات اینگونه میفرمایند:
«شما مردم در پیشگاه خدا حتی در قبال شهرها،خانه ها،اماکن و حیوانات باز خواست می شوید.»
پی نوشت:
Rasekhoon.net